Só skryf ’n wenner: Pablo Neruda

Willie Burger kyk na die destydse Nobelprys-wenner vir letterkunde Pablo Neruda wie se werk ook nou ook in Afrikaans beskikbaar is

Pablo Neruda het die Nobelprys vir letterkunde in 1971 ontvang, twee jaar voordat hy klaarblyklik vermoor is. Terwyl hy in September 1973 vir behandeling in die hospitaal was, het Augusto Pinochet (met die ondersteuning van die CIA) die regering van Salvador Allende in Chili in ’n staatsgreep omvergewerp. Die digter, ’n vriend en raadgewer van Allende, het daarop aangedring om uit die hospitaal ontslaan te word nadat hy agterdogtig geword het oor die inspuitings waarmee hy “behandel” is. Eers in 2015 is amptelik erken dat hy inderdaad na alle waarskynlikheid deur Pinochet se agente vermoor is. Die digter was só gewild dat duisende Chilene Pinochet se verbod op ’n openbare begrafnis vir Neruda geïgnoreer en hul laaste eerbetoon aan hom gaan bewys het.

Twee jaar tevore het 70 000 Chilene hom terugverwelkom nadat hy die Nobelprys in ontvangs geneem het en na sy voorlesings geluister. Pablo Neruda is al as een van die belangrikste digters van die 20ste eeu beskryf. Sy eerste digbundel het verskyn toe hy maar 19 jaar oud was. Neruda is ’n skuilnaam, sy regte naam was Ricardo Eliécer Neftalí Reyes Basoalto, maar omdat gedigte skryf nie sy pa se goedkeuring weggedra het nie, het hy besluit om sy werk onder ’n skuilnaam te publiseer. Later het hy sy naam amptelik na Pablo Neruda verander. Uys Krige het van Neruda se gedigte in Afrikaans vertaal, maar nou is ’n omvangryke versameling uit sy hele oeuvre deur De Waal Venter vertaal en dit het pas by Naledi verskyn.

Een van my gunsteling-Neruda-gedigte, klink só in Venter se Afrikaans:

Ek kan vanaand die weemoedigste verse skryf.
Skryf, soos byvoorbeeld: “Die nag is vol sterre, wat blou skitter in die verte.”
Die nagwind tol in die lug en sing.
Ek kan vanaand die weemoedigste gedigte skryf.
Ek het haar bemin, en partykeer het sy my ook bemin.
In nagte soos hierdie het ek haar in my arms gehou.
Ek het haar soveel keer onder die oneindige hemel gesoen.
Sy het my liefgehad, en partykeer het ek haar ook liefgehad.
Hoe kon ek nie haar groot rustige oë liefgehad het nie.
Ek kan die weemoedigste verse skryf vanaand.
Om te dink dat ek haar nie het nie.
Om te voel dat ek haar verloor het.
Om die ontsaglike nag te hoor, ontsagliker sonder haar.
En die vers sak neer op my siel soos dou op die gras.
Wat maak dit saak dat my liefde haar nie kan hou nie.
Die nag is vol sterre en sy is nie by my nie.
Dit is al.
In die verte sing iemand.
In die verte.
My siel is ongelukkig omdat ek haar verloor het.
My oë soek na haar asof ek haar nader kan bring.
My hart soek na haar, want sy is nie by my nie.
Dieselfde nag wat dieselfde bome verbleek. Ons, van daardie tyd, is nie meer dieselfde nie.
Ek wil haar nie meer hê nie, dit is seker, maar hoe graag wou ek.
My stem het die wind gesoek om haar gehoor aan te raak.
Iemand anders s’n.
Sy sal iemand anders s’n wees.
Soos my vorige soene.
Haar stem, haar helder liggaam.
Haar oneindige oë.
Ek wil haar nie meer hê nie, dit is seker, maar miskien het ek haar lief.
Liefde is só kort, en vergeet só lank.
Want in nagte soos hierdie het ek haar in my arms gehou,
My siel is ongelukkig omdat ek haar verloor het.
Alhoewel dit die laaste pyn is wat sy my gaan laat ly.
Hierdie is die laaste verse wat ek vir haar gaan skryf.

Neruda was ’n geswore kommunis en het in die 1940’s as verteenwoordiger van die Chileense kommunistiese party in die senaat gedien. In 1948 is kommunisme egter in Chili verbied en hy moes maande lank wegkruip voordat hy oor die berge na Argentinië kon vlug. Hy het hom by die lot van werkers en armes geskaar. Toe die sosialistiese regering van Salvador Allende (vader van die skrywer Isabel Allende) in 1970 aan bewind gekom het, is hy as raadgewer aangestel. In vertalings gaan altyd iets verlore en sommige van die gedigte klink nie so oortuigend in Afrikaans nie omdat die Spaanse wêreld soveel van ons wêreld verskil.

Nietemin is De Waal Venter se Vandag is boordensvol. Pablo Neruda in Afrikaans (2019), ’n wonderlike manier om iets van daardie vreemde wêreld oop te maak en toegang tot hierdie invloedryke digter se werk te bied. Neruda se werk demonstreer hoedat poësie aspekte van menslike bestaan ondersoek deur dit te verwoord. In sy gedig “Poësie” uit 1964 skryf Neruda dat die poësie “na hom gekom” het, hom “uit die straat geroep” het.