Kies ’n boek: Enlightenment Now

Willie Burger kyk na Steven Pinker se jongste boek, Enlightenment Now

 

As mens na die daaglikse gesprekke om ons luister, klink dit asof die meeste mense dink dat dit in alle opsigte al hoe slegter met ons gaan. Mense kla graag oor ’n swakker ekonomie, al meer terrorisme, toenemende misdaad, al meer dreigende siektes en klimaatsverandering wat ons voortbestaan op aarde bedreig.

 In sy jongste boek, Enlightenment Now, verwerp Steven Pinker, ’n kognitiewe wetenskaplike, al hierdie argumente. Hy redeneer dat ons ons nie so maklik deur die algemene nuusberigte en mense om ons se klagtes moet laat lei nie, en eerder na die data oor ons wêreld moet kyk. Op grond van die data, redeneer hy, kan ons eintlik nie anders nie, as om te erken dat dit op die oomblik die beste gaan met die wêreld en met die mensdom wat dit nog ooit gegaan het. Die lewensverwagting van die mensdom is byvoorbeeld die hoogste wat dit nog ooit was. Selfs in die armste lande van die wêreld is die lewensverwagting besig om te verhoog.

Kindersterftes het oor die afgelope eeu drasties afgeneem en selfs in die armste lande neem dit steeds af. Mense leef nie slegs langer nie, ons is ook baie gesonder. Ten spyte van die oorloë en gerugte van oorloë, sterf daar al minder mense in gewapende konflik regoor die wêreld. Hoewel terrorisme telkens die koerantopskrifte oorheers en tot ’n gevoel van paniek onder die publiek bydra, is die kanse dat mens in ’n terroriste-aanval kan sterf byna weglaatbaar klein in vergelyking met die kans om in ’n motorongeluk te sterf. Regoor die wêreld het opleiding verbeter.

Pinker wys daarop dat die meeste Amerikaners in 1875 omtrent vier jaar formele opleiding gehad het terwyl dit nou 14 jaar is. Maar selfs in die armste en oorloggeteisterde lande soos Kambodja en Sierra Leone is daar ’n stygende lyn in opleiding. In hierdie lande het die meeste mense in 1985 nog minder as twee jaar opleiding gehad en dit het nou al na minstens vier jaar gestyg. Geletterdheid onder vroue het eweneens wêreldwyd toegeneem. Ook stemreg vir vroue. Die aantal demokrasieë wêreldwyd het sedert die 1970’s skerp gestyg. Mense regoor die wêreld het veel meer vrye tyd as tevore omdat die werksure korter is en minder tyd aan huishoudelike take bestee word.

LEES OOK: Ken jou storie: David Walliams, Tony Lanoye

Pinker voer ook aan dat mense nie regtig al hoe ongelukkiger word nie. Waarskuwings oor toenemende depressie en selfdood, angs en eensaamheid is nie op werklike syfers gegrond nie, maar op anekdotiese getuienis oor afleidings en tendense wat sommige joernaliste en sosiale wetenskaplikes identifiseer, sonder dat die data die sensasionele bangmaakstories ondersteun. Op grond van dergelike inligting voer Pinker ’n lang redenasie dat menslike welsyn regoor die wêreld aansienlik verbeter het. Die algemene lewensgehalte vir die wêreld as geheel is beter as ooit tevore in die geskiedenis en hy redeneer dat nou waarskynlik die beste tyd is vir ’n mens om te leef!

Hierdie afdeling van Enlightenment Now, waarin die stygende lyn van verbetering in mense se bestaan beskryf word, beslaan omtrent 300 bladsye. Dit is volgepak met grafieke en voetnote om al die bewerings te ondersteun en dit behoort verpligte leesstof vir al die pessimiste onder ons te wees. Die meeste boeke laat ons wanhoop oor die toekoms, maar Pinker is besonder positief en wys dat ons eintlik meer het om voor dankbaar te wees as wat ons het om oor te kla. Lees gerus hierdie boek voordat jy weer met al die depressiewe smartvrate om die braaivleisvuur staan en gesels. Dit bied baie feite om die klakouse se somber opmerkings te weerlê en dit sal jou ook sommer baie beter laat voel nadat jy die jongste ekonomiese aanwysers of berigte oor vlugtelinge, Trump, Brexit, stakings en protesaksies gelees het.

Soos die boek se titel aandui, gaan dit vir Pinker oor meer as bloot die verspreiding van “goeie nuus”. Hy wys daarop dat al hierdie verbeterings die gevolg van die Verligting is. Die Verligting word gewoonlik beskryf as ’n tydperk aan die einde van die 18de eeu (met wortels in die 17de eeu) waarin mense in Europa anders oor die wêreld en oor menslike bestaan begin dink het. Hierdie verandering in denke het ’n verwerping van bygeloof en oorgelewerde wyshede behels en die klem op rasionaliteit, oop debat en empiriese toetsing as gronde vir die uitbreiding van kennis laat val. Die veranderde denke waarvolgens rasionele argumente, eerder as bygeloof en oorgelewerde volkswyshede, oop gesprek eerder as wette en dekrete deur gesagsfigure aanvaar is, het tot ’n geweldige ontploffing van wetenskaplike kennis en tegnologiese vooruitgang gelei wat in ons tyd steeds voortduur.

In die laaste 100 bladsye verdedig Pinker die belang van Rede, Wetenskap en Humanisme. Hierdie deel van die boek is besonder insiggewend en verduidelik ook hoekom mense so dikwels onredelik optree, wetenskaplike kennis ignoreer en op maniere optree wat nie die mensdom tot voordeel strek nie. Bill Gates het Enlightenment Now as “My new favourite book of all time” beskryf. As jy ’n bietjie beter oor die wêreld wil voel, moet jy beslis hierdie boek lees. As jy bloot die wêreld beter wil verstaan, en as jy op soek is na beter maniere om die wêreld te verstaan, is dié boek onmisbaar.